MUHASEBENİN TANIMI
Para ile ifade edilebilen işlemlere ilişkin anlamlı ve güvenilir bilgileri sağlayabilecek biçimde verilerin;
- İlgili kaynaklardan toplanmasına,
- kaynaklarının doğruluklarının tespit edilmesine,
- kaydedilmesine,
- sınıflandırılmasına,
- raporlanmasına,
- analiz edilmesine
- yorumlanmasına,
muhasebe denilmektedir.
MUHASEBE TÜRLERİ
Muhasebe, alan ve kapsamlarına göre genel muhasebe, maliyet muhasebesi ve
yönetim muhasebesi olarak üçe ayrılır. Fakat günümüzde farklı sektörler için kullanılan bazı muhasebe türleri de bulunmaktadır. Örneğin; banka muhabesi, inşaat muhasebesi gibi.
1- GENEL MUHASEBE
Genel muhasebe, finansal muhasebe olarak da adlandırılabilir. Muhasebe ile ilgili temel kavramlar ve ilkeler ile bir işletmeyi ilgilendiren konular genel muhasebenin konusunu oluşturur.
2- MALİYET MUHASEBESİ
Bir işletmeye ait üretimin maliyetinin saptanması, giderlerin kontrolü ve ileriye dönük planlamaya yardımcı bilgiler
elde edilmesi maliyet muhasebesinin konusunu oluşturmaktadr.
3-YÖNETİM MUHASEBESİ
Hem genel muhasebe hem de maliyet muhasebesinden elde edilen bilgilerden faydalanarak yeni
bilgiler üreten ve yöneticilere karar almada ihtiyaç duydukları bilgileri sağlayan bir muhasebe türüdür.
UZMANLIK MUHASEBESİ
İşletme türlerine ve işletme sektörüne göre muhasebe kollarını kapsayan muhasebe türleridir. Banka muhasebesi, inşaat muhasebesi, sigorta muhasebesi, vergi muhasebesi vb. örnekler çoğaltılabilir.
Muhasebe verilerinden yararlanacak olan kişi ve kurumlar;
İşletme sahipleri: İşletme sahipleri şirketinin faaliyetlerini bilmek ister ve işletmesini elindeki finansal verilere bakarak yönetmek ister.
İşletme Personeli: İşletme personeli çalıştıkları işyerinin durumunu bilip, geleceklerine dair
planlar yaparlar. Yeni işe girecek olan bir kişi için de işletmenin finansal tabloları ev rakamları önemli bir kriterdir.
Sendikalar: İşçi ve memurların ücret artışı isteminde bulunabilmeleri için sendikaların, işletmenin durumunu yakından bilmeye ihtiyacı vardır. İşletme durumu ise finansal tabloları bilmekten geçmektedir.
Kredi Kuruluşları: Bankalar ve diğer kredi kuruluşları, işletmelerin güvenilir olup olmadığına
karar verirler. Kredi çalışması yapılacak işletmenin sağlamlığını yine finansal tablolardan öğrenebileceklerdir.
Yatırım Ve Finans Kuruluşları: Yatırım ve finans kuruluşları, yeni yatırım yapacak olan işletmelerin kredibiletisini yine işletmeye ait finansal tablolara bakarak belirleyecektir. Mali yapısı güçlü olan firmalar daha kolay ve daha az maliyetle kredi kullanabileceklerdir.
Sermaye Piyasası Yatırımcıları: Fon yöneticileri, küçük yatırımcılar ve diğer sermaye piyasası yatırımcıları, yatırım yapacakları işletmelerin mali yapılarını analiz ederler. Şirketin hisse senedi veya tahviline yatırım yapmak isteyenler, mali durumunu bilmek isterler.
MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
Muhasebenin temel kavramları, İşletmelerin yapacakları muhasebe işlemlerine genel olarak ışık tutucu, yol gösterici birer nitelik taşıyan kurallar ve eğilimler topluluğudur.
Bu kavramlar;
1- İşletmenin Sürekliliği: İşletmenin faaliyetlerini bir süreye veya belli döneme bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. İşletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmelerin uzun vadeli yatırımlara girişmesi, uzun vadeli krediler alması da hep bu varsayımın doğal sonucudur. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturmaktadır.
İşletme sahibi gün gelip işletmeyi kapatabileceğini söyleyerek yeni projelere girmek istememektedir. Bu durum işletmenin sürekliliği kavramı ile bağdaşmamaktadır.
2- Maliyet Esası: İşletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
İşletme, günlük faliyetlerinde kullanmak üzere 500 liralık kırtasiye ürünü almıştır. İşletme müdürü ise alınan kırtasiyelerin 500 lira etmeyeceğini ve muhasebe kayıtlarına 100 lira olarak kaydedilmesini istemiştir. Bu durum maliyet esası kavramı ile bağdaşmamaktadır.
3-Dönemsellik: İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasını ifade eder.
İşletme, faliyet sonuçlarını çıkarmak konusunda sınırsız bir süre uygun görmüş belli dönemlere ait finansal tablolarını oluşturmamıştır. Bu durum dönemsellik kavramı ile bağdaşmamaktadır.
4- Tutarlılık: Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder.
İşletme sahibi her çeyrek dönemde muhasebe politiklarını değiştirmek, her dönem farklı bir muhasebe yönetimi denemek istemektedir. Bu durum tutarlılık kavramı ile bağdaşmamaktadır.
5- İhtiyatlılık: Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği
risklerin belirlenmesini ve göz önüne alınması gerekliliğini ifade eder. İşletmenin karşılık ayırması, muhtemel gelir ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapılmaması ihtiyatlılık kavramını ifade eder.
İşletme yönetimi, faaliyetlerin sürekli olarak iyi gideceğine inanmakta ve işletmenin ileride karşılaşabileceği zarar ve giderler için belirli bir tasarrufu bu amaçla ayırma ve önlem almayı düşünmemektedir. Bu durum ise ihtiyatlılık kavramı ile bağdaşmamaktadır.
6- Tam Açıklama: Mali tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar
vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olması tam açıklama kavramını ifade eder. Ayrıca mali tablolarda yer almasa bile kararları etkileyebilecek ölçüde gerçekleşmesi muhtemel olan olaylar da bu kavram ile ifa edilir.
İşletme, dönem sonunda mali tablolarını çıkarmış fakat tablolar açık ve anlaşır olmadığı için paydaşlar, çalışanlar, yatırımcılar vb. tarafından anlaşılmamıştır. Bu durum tam açıklama kavramı ile bağdaşmamaktadır.
7- Önemlilik: Bir hesap kalemi veya mali bir olayın oransal ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer konuların mali tablolarda yer alması zorunludur.
İşletme, alacaklarını tahsil etmiş fakat bunu bilançosunda göstermek istememiştir. Bu durum önemlilik kavramı ile bağdaşmamaktadır.
8- Sosyal Sorumluluk: Muhasebenin organizasyonunda, muhasebenin uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.
İşletme, daha az vergi ödemek için karını düşük göstermiştir. Bu durum sosyal sorumluluk kavramı ile bağdaşmamaktadır.
9- Tarafsızlık ve Objektif Belge: Muhasebe kayıtlarının, gerçek durumu yansıtan ve usulüne
uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas
alınacak yöntemlerin seçilmesinde, tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.
İşletme hesaplarını inceleyen denetim memuru, işletmenin sahte fatura kullandığını tespit etmiştir. Bu durum tarafsızlık ve objektif belge kavramı ile bağdaşmamaktadır.
10- Özün Önceliği: İşletmelerin muhasebeye yansıtılmasında, onların biçimlerinden önce finansal
özellikleri ve işletme için ifade ettiği gerçek göz önünde bulundurulmalıdır. Her zaman özün biçeme önceliği esastır.
İşletme, ortaklarının aynı olduğu başka bir işletmeye belli bir miktar hatır senedi vermiş fakat bu senetleri alacak senetleri / borç senetleri hesabına kaydetmiştir. Bu durum özün önceliği kavramı ile bağdaşmamaktadır.
11- Kişilik: İşletmenin, sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer
ilgililerinden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu
kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.
İşletmenin 3 yıl botunca zarar ettiği fakat işletme sahibinin kişisel itibarını kullanıp bankalardan kredi kullanmak istemektedir. Bu durum kişilik kavramı ile bağdaşmamaktadır.
12- Parayla Ölçülme: Muhasebedeki ortak ölçü birimi paradır. İşletmedeki çeşitli fizik ölçüleri ile ifade edilebilen olayların kaydedilebilmeleri ve izlenebilmeleri için gerekli ortak ölçünün para olmasını ifade eder.
İşletmenin yıl sonu bilançosunda 5 bina, 2 arsa, 10 araba görülmektedir. Bu durum parayla ölçme kavramı ile bağdaşmamaktadır.
