MUHASEBE SÜRECİ
Muhasebe işlemleri belli bir tarihte başlar ve belli bir tarihte sona erer. Bu döneme muhasebe dönemi denir. Bu dönem üç ay, altı ay, dokuz ay olabileceği gibi genelde bir takvim yılıdır. Takip eden
dönemde muhasebe işlemleri yeniden başlar ve süreç bu şekilde devam eder.
TEMEL MUHASEBE DENKLEMİ
İşletmenin Varlıkları; sahip olduğu para, mal ve makine, arazi, araç-gereç, alacaklar gibi ekonomik
değerlerden oluşur. Dönen varlıklar ve Duran Varlıklar olarak ikiye ayrılırlar. Dönen varlıklar bir yıl içerisinde paraya çevrilebilen varlıklar olmasına karşın, duran varlıklar bir yıl içinde elden
çıkarılması düşünülmeyen veya yararları bir yılda tükenmeyecek olan varlıklardır. En likitten, likit olamaya göre sıralanırlar.
İşletmenin Kaynakları; Yabancı kaynaklar ve öz kaynaklardan oluşur. Yabancı kaynaklar ise kısa ve uzun vadeli olarak kendi içinde ayrılmaktadırlar. Yabancı kaynaklara borçlar da denilmektedir. Borç kavramı, işletmenin üçüncü kişilere (banka, alacaklı vb.) olan borçlarını kapsar.
Kısa vadeli borçlar, bir yıl içinde ödenmesi gereken; uzun vadeli borçlar ise bir yıldan sonra ödenecek
olan borçlar içindir. Burada da varlıklarda olduğu gibi kısa dönemden uzun döneme göre sıralanırlar.
Öz Kaynaklar İşletme sahibinin, işletme kuruluşunda koyduğu değerler ile işletme faaliyetlerinden elde edilen ve işletmede bırakılan karlarını kapsar. Öz sermaye olarak da adlandırılırlar.
MUHASEBE TEMEL DENKLEMİ
Muhasebe temel denklemi, bir işletmenin herhangi bir andaki mali durumunu gösteren eşitliktir. Bilanço da işletmenin anlık durumunu gösteren bir mali tablodur. Muhasebe temel denklemine, bilanço eşitliği de denilmektedir. Eşitliğin sol tarafı varlıkları, sağ tarafı ise kaynakları ifade eder. Dolayısıyla; “VARLIKLAR = KAYNAKLAR” olması gerekmektedir.
Eğer bu eşitlik bozuksa, muhasebe kayıtları hatalı yapılmıştır. Sebebinin araştırılıp düzeltilmesi gereklidir.
AKTİF-PASİF
Muhasebe temel denkleminin sol tarafına aktif, sağ tarafına pasif denir. Bir başka deyişle denklemin
aktif tarafı, işletmenin o anda sahip olduğu varlıkları; pasif tarafı ise, bu varlıkların finansal
kaynaklarını belirtir. Yukarıda belirttiğimiz gibi varlıkların kaynaklara eşit olması gerektiği için AKTİF=PASİF diyebiliriz.
EŞİTLİĞİN KORUNMASI
Muhasebede her işlem, çift taraflı çalışır ve kaydedilir. Bir varlık artıyorsa, kesinlikle bir kaynak artıyordur ya da başka bir varlık azalıyordur. Bir kaynak azalıyorsa başka bir
kaynağın artışı ya da bir varlığın azalması söz konusudur. İşte bu çift kayıtlılık özelliği ile muhasebe temel denklemi korunmuş ve temel muhasebe dengesi bozulmamış olur.
MALİ TABLOLAR
Vergi kanunları, Ticaret Kanunu, diğer kanunlar ya da SPK, BDDK vb gibi kurullar gereği bazı şirketler için zorunlu olarak tutulan, kaydedilmiş ve sınıflandırılmış çok sayıda ki standartlaştırılmış muhasebe bilgisinin, anlaşılabilir ve kullanılabilir bilgiler olarak çeşitli amaçlara cevap vermek üzere özetlendiği raporlara, mali tablolar denir.
MALİ TABLOLARIN AMAÇLARI
Mali tablo ile yöneticiler, yatırımcılar, finansal kuruluşlar, mahkemeler ve diğer ilgililer, işletmenin mali ve ekonomik durumu hakkında bilgi edinir, gelecek için öngörüde bulunur ve buna göre kararlar alırlar. Mali tablolar, temel mali tablolar ve ek mali tablolar olarak ikiye ayrılır.
Temel Mali Tablolar
Temel mali tablolar, Bilanço ve gelir tablosudur. Bilanço, işletmenin bir tarihte sahip olduğu varlıkları (kasadaki mevcudu, banka hesabı, demirbaş vb.) ile borçlarını (senet, banka kredileri vb.) gösterir. Aynı zamanda bilanço, işletme sahiplerinin işletme varlıkları üzerinde ne kadar hakkı olduğunu göstermektedir. Kısaca bilanço, işletmenin anlık fotoğrafıdır.
Gelir tablosu ise, işletmenin faaliyet dönemi içinde elde etmiş olduğu gelirlerle, katlandığı giderlerin sınıflandırılmış bir şekilde gösteren ve dönem faaliyet sonucunu kar veya zarar olarak açıklayan dinamik bir tablodur.
Bilanço ve Gelir Tablosu konusu için bu yazımıza göz atmanızda fayda olacaktır.
Ek Mali Tablolar
Yardımcı finansal tablolar olup; fon akım tablosu, nakit akım tablosu, net işletme sermayesi değişim tablosu, kar dağıtım tablosu, satışların maliyet tablosu ve öz kaynaklar değişim tablosudur. Bunları da kısaca açıklamak gerekirse;
1- Fon Akım Tablosu: İşletmenin elde ettiği fonların kaynak ve kullanım yerlerini göster tablodur. Bu
tablo aracılığıyla, işletmenin yarattığı kaynaklar ile söz konusu kaynakların yatırıldığı (nereye harcandığı) alanlar çok net olarak görülebilir.
2- Nakit Akım Tablosu: İşletmenin nakit akışlarını, kaynakları ve kullanım yerleri bakımından gösteren tablodur. Fon kavramı, kasa mevcudu ve bankadaki mevduatları kapsar. En önemli özelliği ise işletmenin nakdi ödeme ve nakde dönme gücünü gösterir. Söz konusu tablo, işletmenin likit gücünü ölçen ve ortaya koyan bir tablodur.
3- Net İşletme Sermayesi Değişim Tablosu: İşletmenin belirli bir hesap döneminde, net işletme
sermayesinin kaynaklarını ve kullanım yerlerini gösteren tablodur. Net işletme sermayesi, işletmenin dönen varlıklarından kısa vadeli yabancı kaynaklarının çıkarılmasıyla elde edilir.
4- Kar Dağıtım Tablosu: Dönem karı ile, yedeklerin ve dağıtılmamış karların dağıtım şeklini gösteren bir mali tablodur. Sermaye şirketlerinde dönem karından ödenecek vergilerin, ayrılan yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kar paylarının açıkça gösterilmesine ve şirketlerin hisse başına kar paylarının
hesaplanmasına yardımcı olur.
5- Satışların Maliyeti Tablosu: işletmelerin dönem içindeki stok hareketlerini, üretim maliyetlerini, satılan mamul maliyetlerini, satılan hizmet maliyetlerini gösterir. Gelir tablosunun ekidir diyebiliriz.
6- Öz Kaynaklar Değişim Tablosu: Belirli bir dönemde, öz kaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları, bir bütün olarak göstermek amacıyla düzenlenen mali tablo.
